Tổng ôn 5 đề phân tích Hồn Trương Ba da hàng thịt dễ thi THPT QG

Bên cạnh các tác phẩm thơ và văn xuôi (truyện ngắn, bút ký,...), trong chương trình Ngữ văn 12, các em học sinh còn được học một văn bản rất đặc biệt: trích đoạn vở kịch Hồn Trương Ba da hàng thịt của cố nhà văn Lưu Quang Vũ. Đây cũng là một trong số những tác phẩm có thể thi THPT Quốc gia năm nay.

Thông tin về tác giả Lưu Quang Vũ

– Lưu Quang Vũ (1948 – 1988) quê gốc ở Đà Nẵng, sinh ở Phú Thọ trong một gia đình trí thức.

– Từ 1965 – 1970 (17 – 22 tuổi) vào bộ đội và được biết đến như một nhà thơ tài năng đầy hứa hẹn.

– Từ 1970 – 1978 (22 7 30 tuổi) xuất ngũ làm nhiều nghề để mưu sinh.

– Từ 1978 – 1988 (30 – 40 tuổi) làm biên tập viên tạp chí Sân khấu, bắt đầu sáng tác kịch và trở thành một hiện tượng đặc biệt của kịch trường những năm tám mươi của thế kỉ XX với những vở kịch đặc sắc như: Lời thề thứ 9, Lời nói dối cuối cùng, Nàng Xi-ta, Tôi và chúng ta, Hồn Trương Ba da hàng thịt ..,

– Lưu Quang Vũ là một nghệ sĩ đa tài: làm thơ, vẽ tranh, viết truyện, viết tiểu luận… Rất nhiều bài thơ của Lưu Quang Vũ được bạn đọc yêu thích: Tiếng Việt, Và anh tồn tại, Bầy ong trong đêm sâu… nhưng kịch là lĩnh vực thành công nhất của ông. Ông là một trong những nhà soạn kịch tài năng nhất của văn học Việt Nam hiện đại.

– Hiện tượng Lưu Quang Vũ là sự thăng hoa của tài năng nghệ sĩ cùng không khí sôi động của xã hội Việt Nam những năm 80 (thế kỷ XX) và tinh thần nhân văn, dân chủ trong đời sống văn học lúc bấy giờ.

– Năm 2000, Lưu Quang Vũ được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

Sơ lược về tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt

Hoàn cảnh ra đời Hồn Trương Ba da hàng thịt 

Hồn Trương Ba da hàng thịt được Lưu Quang Vũ viết năm 1981 nhưng đến năm 1984 mới công diễn và gây được ấn tượng mạnh đối với công chúng trong và ngoài nước. Từ một cốt truyện dân gian, Lưu Quang Vũ đã xây dựng thành một vở kịch nói hiện đại, đặt ra nhiều vấn đề mới mẻ, có ý nghĩa tư tưởng, triết lí và nhân vân sâu sắc.

Tóm tắt tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt 

Trương Ba, một người làm vườn tốt bụng, khoẻ mạnh, giỏi đánh cờ, bị Nam Tào bắt chết nhầm. Vì muốn sửa sai nên Nam Tào và Đế Thích cho hồn Trương Ba sống lại, nhập vào thể xác hàng thịt vừa mói chết.

Trú nhờ thể xác hàng thịt, hồn Trương Ba gặp rất nhiều phiền toái: lí trởng sách nhiễu, chị hàng thịt đòi chồng, gia đình Trương Ba cũng cảm thấy xa lạ… mà bản thân Trương Ba cũng đau khố vì phải sống xa lạ, giả tạo. Đặc biệt, thân xác hàng thịt làm Trương Ba nhiễm một số thói xấu và những nhu cầu vốn không phải là của bản thân ông.

Trước nguy cơ tha hoá về nhân cách và sự phiền phức phải mượn thân xác của kẻ khác, Trương Ba quyết định trả lại thân xác cho hàng thịt và chấp nhận cái chết.

Vị trí đoạn trích

Văn bản được trích từ cảnh XII và đoạn kết của vở kịch Hồn Trương Ba da hàng thịt, diễn tả sự đau khổ dằn vặt, và quyết định cuối cùng vô cùng cao thượng của Trương Ba sau mấy tháng hồn trú nhờ vào thể xác hàng thịt và gặp rất nhiều phiền toái…

Đề 1: Phân tích cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác anh hàng thịt và hàm ý mà tác giả gửi gắm

a. Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác anh hàng thịt

– Trước khi diễn ra cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt, nhà viết kịch đã để cho hồn Trương Ba ngồi ôm đầu một lúc lâu rồi vụt đứng dậy với những lời độc thoại khẩn thiết:

“Không. Không. Tôi không muốn sống như thế này mãi. Tôi chán cái chỗ không phải là của tôi này lắm rồi. Cái thân thể kềnh càng thô lỗ này, ta bắt đầu sợ mi, ta chỉ muốn rời xa mi tức khắc! Nếu cải hồn của ta có hình thù riêng nhỉ, để nó tách ra khỏi cái thân xác này dù chỉ một lát!”

=> Hồn Trương Ba đang ở trong một tâm trạng bức bối, đau khổ vô cùng.

– Trong cuộc đối thoại với xác anh hàng thịt, hồn Trương Ba ở vào thế yếu, đuối lí bởi Xác nói những điều mà dù muốn hay không Hồn vẫn phải thừa nhận.

+ Xác anh hàng thịt còn cười nhạo vào cái lí lẽ mà Hồn đưa ra để biện bạch: Ta vẫn còn một đời sống riêng, nguyên vẹn, trong sạch, thẳng thắn…

+ Trong cuộc đối thoại này, Xác thắng thế vì biết những cố gắng để tách khỏi Xác của Hồn là không thể nên tuôn ra những lời thoại dài vói chất giọng khi thì mỉa mai cười nhạo, khi lên giọng dạy đời, chỉ trích châm chọc. Hồn lúc đầu mắng mỏ nhưng sau chỉ buông những lời thoại ngắn với giọng nhát gừng kèm theo tiếng than, tiếng kêu vì thấm thìa nghịch cảnh của mình

b. Hàm ý của tác giả

Hảm ý mà tác giả gửi gắm vào cuộc tranh cãi này là không thể có một tâm hồn thanh cao trong một thể xác phàm tục, tội lỗi. Khi con người bị chi phối bởi những nhu cầu bản năng thì đừng đổ tội cho thân xác. Không thể tự an ủi mình bằng vẻ đẹp siêu hình của tâm hồn.

Đề 2: Nguyên nhân khiến cho người thân của Trương Ba và cả chính Trương Ba phải rơi vào bất ổn, đau khổ và thái độ của Trương Ba trước những rắc rối đó

* Hồn Trương Ba và gia đình:

– Nỗi đau khổ và tuyệt vọng của Trương Ba càng được đẩy lên khi đối thoại với người thân. Người vợ nhất định đòi bỏ đi vì “Ông đâu phải là ông”. Còn cái Gái thì giận dữ vì cái bàn tay giết lợn của ông đã làm gãy chồi non, bàn chân to bè như cái xẻng giẫm nát cây sâm quý mới lượm trong mảnh vườn của ông nội nó… Chị con dâu sâu sắc hơn biết thương cho hoàn cảnh trớ trêu của bố chồng nhưng rồi cũng nói chính con cũng không nhận ra thầy nữa.”

                 .                       .

– Nguyên nhân khiến cho người thân của Trương Ba và chính ông rơi vào bất ổn là bởi Trương Ba bây giờ đã thay đổi khi phải sống trong cái xác của hàng thịt. Hình ảnh, thói quen thô lỗ… của anh hàng thịt không sai, không xấu nhưng nó chỉ thích hợp với bản thân một đồ tể thôi, còn vói gia đình Trương Ba và cả chính bản thân Trương Ba thì không thể chấp nhận được vì nó quá xa lạ với họ.

* Nhân vật hồn Trương Ba bây giờ rơi vào cái thế bị mọi người xa lánh, sự tồn tại cửa ông vì thế mà trở nên vô nghĩa, thậm chí nặng nề, bức bồi.

Đề 3: Sự khác nhau trong quan niệm của Trương Ba và Đế Thích về ý nghĩa của sự sống

– Quan niệm của Đế Thích: Khuyên Trương Ba chấp nhận vì thế giới vốn không toàn vẹn: “Dưới đất, trên trời đều thế cả”.

– Quan niệm của Trương Ba: Không chấp nhận cái cảnh phải sống bên trong một đằng bên ngoài một nẻo, muốn được là mình “toàn vẹn”.

– Lời thoại cùa hồn Trương Ba: “Không thể bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo được. Tôi muốn được là tôi toàn vẹn…”

Phân tích sự khác nhau

+ Con người là một thể thống nhất, hồn và xác phải hài hòa. Không thể có một tâm hồn thanh cao trong một thân xác phàm tục, tội lỗi. Khi con người bị chi phối bởi những nhu cầu bản năng của thân xác thì đừng chỉ đổ tội chó thân xác, không thể tự an ủi, vỗ về mình bằng vẻ đẹp siêu hình của tâm hồn.

+ Sống thực sự cho ra con người quả không hề dễ dàng, đơn giản. Khi sống nhờ, sống gửi, sống chắp vá, khi không được là mình thì cuộc sống ấy thật vô nghĩa.

– Quyết định dứt khoát xin Đế Thích cho cu Tị được sống lại, cho mình được chết hẳn chứ không nhập hồn vào thân thể ai nữa. Hồn Trương Ba thử hình dung cảnh hồn cùa mình lại nhập vào xác cu TỊ để sống và thấy rõ “bao nhiêu sự rắc rối” vô lí lại tiếp tục xảy ra.

– Kết thúc vở kịch Hồn Trương Ba da hàng thịt , hồn Trương Ba chấp nhận cái chết, một cái chết làm sáng bừng lên nhân cách đẹp đẽ của Trương Ba, thể hiện sự chiến thắng của cái thiện, cái đẹp và sự sống đích thực. Trương Ba là con người nhân hậu, sáng suốt, giàu lòng tự trọng. Đặc biệt, đó là con người ý thức được ý nghĩa cùa cuộc sống.

Đề 4: Nguyên nhân Truơng Ba từ chối khi Đế Thích định cho hổn Trương Ba nhập vào xác cu Tị

– Khi Trương Ba cương quyết đòi trả xác cho hàng thịt, Đế Thích định cho hồn Trương Ba nhập vào xác cu Tị, Trương Ba đã từ chối. Đây là kết quả của một quá trình diễn biến hợp lí.

Hồn Trương Ba thử hình dung mình lại nhập vào xác cu Tị và thấy rõ bao nhiêu sự rắc rối vô lí lại tiếp tục xảy ra. Tình thương mẹ con cu Tị cũng là một nguyên nhân khiến ông nhanh chóng quyết định dứt khoát xin Đế Thích gọi hồn cu Tị trở về. Hành động bẻ bó nhang của ông cho thấy ông là con người nhân hậu, có quyết định dứt khoát và tự trọng, hiểu ý nghĩa của cuộc sống.

– Cái chết của cu Tị có ý nghĩa đẩy nhanh diễn biến kịch đi đến chỗ mở nút một cách hợp lí bởi nếu chậm thì việc cứu cu Tị sẽ không còn kịp nữa.

Đề 5: Cảm nghĩ sau khi đọc đoạn kết vở kịch Hồn Trương Ba da hàng thịt

Trương Ba đã trả lại xác cho anh hàng thịt, chấp nhận cái chết để linh hồn được trong sạch và hoá thân vào những sự vật thân thương, tồn tại vĩnh viễn bên cạnh những ngừời thân yêu của mình. Cuộc sống lại trở về với quy luật vốn có của nó. Màn kết với chất thơ sâu lắng đã đem lại âm hưởng thanh thoát cho một bi kịch lạc quan và truyền đi thông điệp về sự chiến thắng của sự sống đích thực, của chân, thiện, mỹ.

Không chỉ có ý nghĩa triết lí về nhân sinh, về hạnh phúc con người, qua vở kịch  Hồn Trương Ba da hàng thịt nói chung và đoạn kết nói riêng, Lưu Quang Vũ muốn góp phần phê phán một số biểu hiện tiêu cực trong lối sống lúc bấy giờ:

– Con người đang có nguy cơ chạy theo những ham muốn tầm thường về vật chất, chỉ thích hưởng thụ đến nỗi trở nên phàm phu, thô thiển.

– Lấy cớ tâm hồn là quý, đời sống tinh thần là đáng trọng mà chẳng chăm lo thích đáng đến sinh hoạt vật chất, không phấn đấu vì hạnh phúc toàn vẹn.

Cả hai quan niệm, cách sống trên đều cực đoan, đáng phê phán.

Ngoài ra, vở kịch Hồn Trương Ba da hàng thịt còn đề cập đến một vấn đề cũng không kém phần bức xúc, đó là tình trạng cọn người phải sống giả, không dám vá cũng không được sống là bản thận mình. Đấy là nguy cơ đẩy con người đến chỗ bị tha hoá do danh và lợi.